Artxiboa gustuko daukienentzat gorde doguz prentsa aipamenak (historikoak eta gaurkoak), eskuizkribuak eta makinaz egindako kopia ederrak, historikoak izan leitekezan dokumentuak, oinarrizko bibliografia eta artxiboen zerrenda, eta azkenik argazkien erreskada ederra, egileen laburdura eta guzti.
Artxiboa
Argazkiak
Argazkien bilduma zabala batu dogu atal honetan, gehienak prentsako argazkilariei esker.
GL Gorka Lejarcegi, KU Karlos Urionabarrenetxea, YT Yolanda Treceño, JML Jose Mari Lopez, BO Foto Bonilla, MS Maika Salguero, VW Vincent West, ErO Erlantz Ortiz, ToB Toribio Beares, AiB Ainara Badiola, IbM Iban Monasterio, HU Humberto Unzueta,JD Jesús Diez, IA Iñigo Alberdi, DeAr Deiadar, AA Aldaba artxiboa, GZ Gernikazarra artxiboa, TxA Txebi Arriaga, MaE Markos Estebanez, MJJM Gernikako Marijesiak (A. Gorriño, S. Aiarzaguena, G. Asua, I.Landa, C. Navarro, A.L.de Larruzea, F Astoreka, eta beste batzuk) Gorrindo, Pertica, Meaza eta Oar familiak eta Fernando Gasteluak emondakoak.
Prentsa
Prentsa alorrekoak: zaharrenak Euzkadi egunkarian agertu ziran eta interes handikoak dira, orain 100 urteko giroa ekarten deuskuelako; geroago, beste egunkarietakoak, gerraurretik hasita, gaur arte. Lehenengo urteetan erreferentzia gitxi dira baina 1970-80tik aurrera gaur arte ugaritu egiten dira. Eta hor bakarren batzuk aukeratu doguz (La Gaceta, Hierro, El Correo, Deia, Deiadar, Aldaba,Hitza, Egunkaria,…). Gernika barruan be garai batean argitaratu zan Brisas Guerniquesas jaso dogu.
Eskuizkribuak
Kopladia zelan zabaldu: Eskuizkribuak, esaterako, eskuz egindako idazkiak dira. Normalean kopiaren kopiak izaten dira, eta batez be XX. mendearen hasieratik asko zabaltzen dira. Lau aukeratu doguz, eta laurak dira familien eskuetan gorde diranak. Izenen aldetik familiaren abizena eta baserriaren edo etxearen izena emoten da. Batzuk tintaz letra eta idazkera dotorea erakusten dabe; beste batzuk lapizez eginda, geroago ganetik boligrafoz errepasatuta; eskola-koadernoetan eginda, edo osterantzeko orri solteetan ondo josita edo josi barik, txikiak normalean,… baina etxeetan ondo gorde dabezanak. Artxiboetan be gehiago topau leitekez, eta horreek, hurrengo baterako itxiko doguz.
Asmo beragaz makinaz egindakoak be badagoz XX. mendean zehar marijesien estimazinoen adierazgarritzat asko zabaldu ziranak: 1966,1972 eta 1990 urteetan marijesien esku artean zabaltzen ziran ereduak erakusten doguz. 1997ra artean kopiaren kopia horreek asko funtzionetan dabe eta edade batetik gorakoak horrekaz ikasi doguz koplak.Handik aurrera marijesiak eurak argitaratzen dabe kopladia, inprentako edizinoetan (1997, 2001, 2008, 2014).
Mobiletarako eredua be badago, errondetan bertan argi gitxi egonda erraz ibiltekoa dana.
Dokumentu historikoak
Atal honetan dokumenturik zaharrenak jaso doguz, hau da historia idatzian aparteko garrantzia hartzen dabenak.
1699an Mexikon Jose Lezamizek argitaratutako Vida del Apóstol Santiago… dalakoan agertzen diran “Coplas a la Encarnación y Nacimiento de Nuestro Señor IesuChristo”.(1699:420). Baiona Euskal Museoan (BBM) dagoan ale originaletik hartutakoa.
Beste lekukotasunik, eskuizkribuak eta prentsan argitaratutakoak ez bada, ez dogu aurkitu XX. mendera arte: bertan Pedro Bidaguren Garratzak koplen argitaraldi bi egin ebazan (bata 1919koa, eta data bakoa bestea); Egurrola inprentak orri soltean argitaratutako “Antxinako Gernikako Maria-Jese…” (data barik) (Ara-Artx).
Gaubeka inprentak (Bittor Gaubeka Duoren ekimenez) 1951- 55 bitartean koplen 4 argitaraldi egin ebazan Gernikaldean zabalkunde handia euki ebenak.
Argitalpenak
Oinarrizko bibligrafia eta artxiboen zerrenda emoten da. Askoz ere zabalagoa be izan leiteke zerrenda hori.